Απώλεια – Πένθος – Κατάθλιψη: Πάθος και Λύτρωση

ΑΠΩΛΕΙΑ : ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

Όταν κάποιος βιώνει μια απώλεια, τότε ανοίγονται μπροστά του τέσσερις δρόμοι, τέσσερις δυνητικές στάσεις απέναντι στο συμβάν:

• Απόρριψη-απαλοιφή (“διάκλειση”) της πραγματικότητας
= ψύχωση
• Αποδοχή της απώλειας = πένθος
• Απάρνηση της απώλειας = εμπλοκή του πένθους = κατάθλιψη
• «Μαύρη τρύπα» = θεμελιώδης κατάθλιψη = ψυχοσωματική παθολογία

Ας δούμε πιο αναλυτικά τι συμβαίνει σε κάθε διαδρομή.

1. Το συμβάν της απώλειας δεν συνέβη

Πρώτος δρόμος: Η ψυχή δεν καταγράφει, δεν αναγνωρίζει την απώλεια ως ψυχικό γεγονός. Την απορρίπτει, την απαλείφει. Δηλαδή, η πληροφορία περί της απώλειας δεν βρίσκει καμία θέση στο συμβολικό και στα τεκταινόμενα της ψυχής ̶ στα πλέγματα της αναπαράστασης και της γλώσσας. Εκείνο που έχει συμβεί δεν έχει συμβεί, αφού δεν το χωράει ο νους. Δεν το χωράει ο νους μου, “άρα” δεν συνέβη, “άρα” δεν υπάρχει. Πόνος της απώλειας δεν υφίσταται, ούτε κανένα έργο αποχαιρετισμού. Και η σχέση με τον κόσμο συνεχίζει να παραμένει όπως ήταν: χωρίς την απώλεια. Η πραγματική τρύπα στον κόσμο των πραγμάτων, που προκάλεσε η απώλεια, μπαλώνεται με μία οριακή ψυχική διευθέτηση. Η απώλεια κηρύσσεται μη γενομένη : όχι ανεπιθύμητη ή ψευδής, αλλά ανύπαρκτη. Κάτι που δεν υπήρξε ποτέ, ούτε στα πράγματα ούτε στο νου, άρα δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο απαρέσκειας ή διερώτησης.

Έτσι, η σημαδεμένη από την απώλεια πραγματικότητα εκτοπίζεται από μία νέα, κατασκευασμένη εκδοχή πραγματικότητας χωρίς την απώλεια. Τα γεγονότα εκτοπίζονται από την εσωτερική αναπαράσταση του κόσμου μου. Και ο κόσμος αναμορφώνεται με βάση μια απρόσβλητη βεβαιότητα που ισοδυναμεί με παραλήρημα. Η ψυχική κατάσταση που προκύπτει αντιστοιχεί σε ψύχωση ̶ σε τρέλα. Όπως εκείνη που βλέπουμε στην αρχετυπική ταινία του Άλφρεντ Χίτσκοκ “Ψυχώ” (1960), όπου ο ψυχωτικός πρωταγωνιστής συνεχίζει να συνυπάρχει “σαν να μην έχει συμβεί απολύτως τίποτα” με τη μούμια της πεθαμένης μητέρας του.
Κι επειδή η πραγματικότητα αρέσκεται στο να μην υστερεί απέναντι στα κινηματογραφικά ευρήματα, ξεπερνά με άνεση τον Χίτσκοκ (βλ. τύπος της 17/11/2014):

“(…) μια οικογενειακή ιστορία (…) ήρθε στο φως (…) . (…) πατέρας και γιος κρατούσαν στο διαμέρισμα (…) , τυλιγμένο σε σεντόνι και ακουμπισμένο στον καναπέ, το άψυχο σώμα του γιου του πρώτου και αδελφού του δεύτερου. Ο θάνατος (…) οφείλεται σε παθολογικά αίτια, αλλά είναι άγνωστο το πότε επήλθε. Το πτώμα πάντως βρισκόταν σε προχωρημένη σήψη. (…) κάτοικοι της γειτονιάς δήλωσαν ότι τον άνδρα που βρέθηκε νεκρός είχαν να τον δουν περισσότερα από 20 χρόνια. Αντίθετα, έβλεπαν συχνά τον αδερφό του, ο οποίος ήταν κι εκείνος που έκανε τα ψώνια του σπιτιού αλλά και τις δουλειές”.

Από το βιβλίο “ΑΠΩΛΕΙΑ ΠΕΝΘΟΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ – Πάθος και λύτρωση” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο