Αρχιτεκτονική και φαντασίωση

  • Post category:Αρχιτεκτονική
  • Reading time:Χρόνος ανάγνωσης 7 λεπ.

Η στάση Πικιώνη

Τώρα θέλω να σας πω δυο πράγματα για τον Πικιώνη. Υποθέτω ότι και εδώ θα ανακύψουν παρόμοια ερωτήματα, ως προς το κατά πόσο η φαντασίωσή του μεταφράστηκε ακριβώς σε χτισμένο έργο κλπ. Ας το διευκρινίσουμε λίγο αυτό το σημείο: Η προσέγγιση που σας παρουσιάζω εξυπονοεί ότι από τη φαντασία μέχρι την πραγματικότητα υπάρχει μια απόσταση – δεν είναι αυτονόητο το πώς χτίζεται ό,τι πλάθει η φαντασία, ούτε καν πώς μεταφράζεται σε συνειδητή σχεδιαστική προσέγγιση και σύλληψη. Ακόμη και η πρόσληψη ενός αρχιτεκτονήματος μπορεί να εμφανίσει μια (απροσδιόριστη μάλιστα) απόκλιση ανάμεσα στην αίσθηση (εντύπωση έως και βεβαιότητα) και στη συνειδητή διατύπωση αυτής της απόκλισης (βλ. π.χ. την ακαθόριστη δυσφορία που αναφέρει ότι αισθάνεται ο Le Corbusier ως προς τον Άγιο Πέτρο της Ρώμης – δυσφορία που θυμίζει άγχος, ήτοι, ψυχαναλυτικά μιλώντας, ακριβώς βίωμα εκτοπίας και δυσφορίας που γεννά η αίσθηση της ασυνείδητης φαντασίωσης). Αλλιώς ειπωμένο: Η γλώσσα της κατασκευής, στην οποία οφείλει να εκφραστεί ο αρχιτέκτονας, δεν είναι πάντα σίγουρο ότι του επιτρέπει να εκφράσει με τον δικό του άριστο (ή, έστω, επαρκή!) τρόπο τη φαντασίωσή του (ακριβέστερα, την όποια συνειδητή αναδιατύπωση της ασυνείδητης φαντασίωσής του). Παρόλα αυτά, και αναγκαία και μοιραία, έχουμε ρητά δείγματα της φαντασίωσής του και κάποιες αντιστοιχίες στο κτιστό του έργο.

Υπάρχει ένα βιβλίο του Ζήση Κοτιώνη, που αναλύει εμβριθώς και εν εκτάσει τα υποκειμενικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής του Πικιώνη (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό). Και εκεί θα βρούμε πάρα πολλά στοιχεία που μας βοηθάνε να ταιριάξουμε το επιχείρημα.

Λοιπόν, από ό,τι φαίνεται, ο Πικιώνης έζησε (όπως λέει το βιβλίο του Κοτιώνη και γενικά τα γραπτά του Πικιώνη) και λειτούργησε μέσα σε μια προσωπική μυθολογία. Άλλωστε, αυτό είναι η φαντασίωσή μας, με μια άλλη έκφραση – μια προσωπική μυθολογία: Επειδή το «μυθολογία» είναι απρόσωπο, προσθέτουμε το «προσωπική», και τότε, στην ουσία, αυτό που προκύπτει είναι η φαντασίωση. Λοιπόν, ο Πικιώνης θέλει να επιστρέψει εκεί από όπου ξεκίνησε και να κάνει ό,τι έκαναν οι πατέρες στη γη. Αυτή είναι αδρά διατυπωμένη η βασική του θέση, που ανευρίσκεται σε διάφορες παραλλαγές: Άλλοτε εκφέρει την ιδέα τη δική του, άλλοτε επικρίνει τους αντίπαλους, άλλοτε θρηνεί γιατί (δεν) γίνονται έτσι τα πράγματα… πλήθος παραλλαγές και ιστορίες, επιχειρήματα, θεωρήσεις, κρίσεις, αφηγήσεις… Πάντως, αυτό φαίνεται να είναι το κομμάτι της ψυχής του που ενεπλάκη ουσιωδώς στην αρχιτεκτονική του σκέψη και πρακτική – με όποιες ενδεχομένως αναντιστοιχίες υφίστανται ανάμεσα στα δύο αυτά πεδία.

Αυτό που λέει με όρους φαντασίωσης (και με πάρα πολλές λεπτομέρειες και αποχρώσεις) η ως άνω ψυχική κατασκευή του Πικιώνη, είναι το εξής: