Με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του βιβλίου «Bullying: Και όμως νικιέται!», ο Ψυχίατρος-Ψυχαναλυτής-Συγγραφέας Νίκος Σιδέρης μιλάει στο Τaλκ για το φαινόμενο που απασχολεί ολοένα και περισσότερο γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν γραφτεί και ειπωθεί πάρα πολλά για τον σχολικό εκφοβισμό. Πιστεύετε ότι όλα αυτά φέρνουν κάποιο αποτέλεσμα στην πράξη;  

Έχουν δοκιμαστεί πολλές μέθοδοι και εφαρμοστεί πλήθος προγράμματα. Κατά κανόνα, έχουν αποτέλεσμα. Συνολικά ωστόσο, η αποτελεσματικότητα των μέχρι τώρα προσεγγίσεων είναι άνιση, κυμαινόμενη και περιορισμένη. 

Τι καινούριο έχει να μας δώσει το νέο σας βιβλίο «Bullying: Και όμως νικιέται», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο;  

Παρά τις πολύπλευρες παρεμβάσεις, τα μέχρι τώρα προγράμματα αντι-bullying έχουν άνιση και περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Ο στοχασμός πάνω στους λόγους αυτής της μερικής απόδοσης αναδεικνύει την ανάγκη στρατηγικής πλαισίωσης της καταπολέμησης του bullying με όρους προληπτικού πολέμου. Το βιβλίο αναλύει τη λογική και περιγράφει επιχειρησιακά αυτή τη στρατηγική διάσταση με όρους συγκεκριμένων ψυχολογικών παρεμβάσεων σε σχολικό και κοινωνικό επίπεδο. Επίσης φέρνει ένα νέο όνομα: Για λόγους που εκτίθενται αναλυτικά, αντί του όρου «εκφοβισμός», που τοποθετεί τον δράστη σε θέση ισχύος και πρωτοβουλίας, προτείνεται ο όρος «ψευτονταηλίκι», που αναδεικνύει τη θρασυδειλία, τη γελοιότητα και το κόμπλεξ που χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά του ψευτονταή.

Επιλέγετε να ορίσετε το bullying ως ψευτονταηλίκι. Παρακαλώ, εξηγήστε μας το γιατί. 

Οι συνήθεις όροι «εκφοβισμός» ή «νταηλίκι» δεν αποδίδουν την πραγματικότητα του φαινομένου. Πρώτον, επειδή το bullying είναι πολύ ευρύτερο από τον εκφοβισμό. Δεύτερον, επειδή αναπαράγουν τη μυθολογία του επιτιθέμενου. Ότι δηλαδή βρίσκεται αναμφισβήτητα σε θέση ισχύος, είναι άτρωτος, έχει την πρωτοβουλία και αυτονόητα επιτίθεται. Που σημαίνει ότι η μόνη στάση απέναντί του είναι η άμυνα σε ατμόσφαιρα φόβου (αυτό σημαίνει «εκφοβισμός»).

Όμως η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η συμπεριφορά του επιτιθέμενου με κανένα τρόπο δεν δηλώνει παλικαριά ή γενναιότητα. Αλλά […]

«Αυτό δεν το περίμενα ποτέ από εσένα», «το μόνο που δε συγχωρώ είναι η προδοσία», «μετά από τόσα χρόνια με πρόδωσε», «δε στάθηκε στο πλευρό μου όταν ήθελα», «είμαστε οι καλύτεροι φίλοι ή όχι;», «εμένα οικογένεια είναι οι φίλοι μου». Βροχή από κλισέ, αλλά ποιος από εμάς δεν τα έχει χρησιμοποιήσει; Μάλλον ποιος από εμάς δεν έχει αισθανθεί έστω για μια φορά, ένα από τα παραπάνω; Τι είναι η φιλία τελικά; Μια σειρά από φαντασιώσεις που τσακίζονται επάνω στην πραγματικότητα; Μια σειρά θεωρίες που σκοντάφτουν στην πράξη; Υπάρχουν μερικές πτυχές της που δε θα ξεκαθαρίσουμε ποτέ. Κάποιες άλλες μπορούν να απαντηθούν. Με τα ερωτήματα για τη φιλία ανά χείρας, κατευθείαν στο «ντιβάνι» του ψυχίατρου και συγγραφέα Νίκου Σιδέρη.

Οι φιλίες είναι ένας τύπος νέας οικογένειας; 

Αυτό είναι ένα σχήμα λόγου το οποίο δείχνει ακριβώς τις φαντασιώσεις των ανθρώπων για να υποκαταστήσουν κάτι που τους λείπει ή δεν είναι όπως θα ήθελαν. Αλλά με αυστηρό τρόπο μιλώντας, δεν είναι δυνατόν μια φιλία να χαρακτηριστεί ως οικογένεια. Έχει ένα κοινό η οικογένεια και η φιλία, ότι σχηματίζουν δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης. Έχουν έναν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό μέσα τους. Μπορεί να μην είναι μονοσήμαντες ή να είναι κατασκευές, αυτό όμως είναι ένα κοινό τους στοιχείο. Όμως υπάρχουν ριζικές διαφορές ανάμεσα στα δυο. Δηλαδή και στις δυο περιπτώσεις έχουμε τους «δικούς μου ανθρώπους», αλλά με πάρα πολύ διαφορετικό τρόπο. Είναι μια εύκολη διέξοδος να πούμε ότι «η οικογένειά μου δεν είναι αυτό που ήθελα, με πληγώνει και δε μου αρέσει και τη φτιάχνω αλλιώς».  Αυτό είναι μια εγωκεντρική διαδικασία, μια ναρκισσιστική φαντασίωση στην πραγματικότητα. Δηλαδή εσύ δημιουργείς και την οικογένειά σου. Αυτό είναι λίγο, όχι μόνο εξωπραγματικό, αλλά και λίγο επισφαλές σαν βάση για να ισορροπήσει κανείς.

Μπορείτε να μου εξηγήσετε […]