You are currently viewing Εσωτερική διγλωσσία & Φροϋδικό ασυνείδητο

Εσωτερική διγλωσσία & Φροϋδικό ασυνείδητο

  • Post category:Δοκίμια
  • Reading time:Χρόνος ανάγνωσης 12 λεπ.

 

Παράφραση και πλοκή

 

Το ασυνείδητο δεν «γίνεται» ποτέ συνειδητό – όπως το φαντάστηκε μια ολόκληρη μυθοπλασία γύρω από την «αντικατάσταση» του ασυνείδητου από το συνειδητό. Απλώς εκδηλώνεται μεταγραφόμενο ή, ακριβέστερα, παραφραζόμενο σε όρους που αντιστοιχούν και με μορφές που παραπέμπουν στην ασυνείδητη διατύπωση – ενώ είναι και συμβατές με τις απαιτήσεις των άλλων υποσυστημάτων του ψυχικού οργάνου (π.χ. λεκτική διατύπωση για το συνειδητό, ή ονειρική για την αντίληψη, πρόσφορη παραμόρφωση-μεταμφίεση της επιθυμίας για το υπερεγώ, κτο.). Έτσι προκύπτουν δύο διαδικασίες: Πλοκή και επιπλοκή, ως μηχανισμοί και επιπτώσεις της αλληλεπίδρασης των ψυχικών περιοχών και της απαρτίωσής τους στο όλο ψυχικό σύστημα. Ήτοι, ως αναταράξεις αναπόφευκτες και διευθετήσεις αναγκαίες στα σημεία συνάντησης των κωδίκων ή μεταλλαγής του κώδικα – δηλαδή, συνάρθρωσης αναλογικού και ψηφιακού ή μετάβασης από το ένα στο άλλο (υπενθυμίζω το παράδειγμα της αρχής, σχετικά με το σκίρτημα του ερωτικού πόθου στο πλαίσιο κάποιας επιστημονικής συνάντησης).

Η πλοκή αντιστοιχεί σε υποβολή της ασυνείδητης αλήθειας του υποκειμένου –τουτέστιν, της ασυνείδητης θεμελιακής φαντασίωσής του− στην «κρίση» και την «επίδραση» άλλων δυναμικών στοιχείων του ψυχισμού (εγώ, υπερεγώ, συνειδητό, προσυνειδητό…). Τα προβλήματα, οι επιπλοκές, που μπορούν να προκύψουν σ’ αυτή τη διαδικασία ανταλλαγών και αλληλεπιδράσεων μεταξύ του ασυνείδητου και των λοιπών υποσυστημάτων του ψυχισμού, σχετίζονται με δύο διεργασίες:

  • Πρώτο, σχετίζονται με τους μηχανισμούς και τα όρια, που προσδιορίζουν και χαρακτηρίζουν τις «δια μεταγραφής / παράφρασης» εκδηλώσεις και επιπτώσεις της ασυνείδητης δυναμικής στο επίπεδο των άλλων υποσυστημάτων του ψυχισμού. Ειδικότερα δε και ακριβέστερα, η «δια μεταγραφής / παράφρασης» παρεκφορά/αμυντικά αλλοιωμένη απόδοση της ασυνείδητης διατύπωσης, είτε «πετυχαίνει» είτε «αποτυχαίνει» −σχηματικά, είτε μορφοποιείται ως ευφυολόγημα ή έργο (σημαίνουσα ευστοχία), είτε μορφοποιείται ως παραδρομή ή σύμπτωμα (και πάλι σημαίνουσα, αστοχία). Και στις δύο περιπτώσεις, ωστόσο, διαταράσσει, κλονίζει και, τελικά, αναδιατυπώνει τον κόσμο του υποκειμένου –άρα και κάθε άλλης πτυχής του ψυχισμού, λόγω ανάδυσης του αδιανόητου, του απροσδόκητου, του ανυπόφορου, του θαυμαστού, όπως συμβαίνει χαρακτηριστικά στο σύμπτωμα, στο όνειρο ή στην παιδική φαντασία και γλώσσα.
  • Δεύτερο, σχετίζονται με τους υπερ-υποκειμενικούς όρους αυτής της διαδικασίας – όπως, για παράδειγμα, η λεκτική-συμβατική γλώσσα και, κρισιμότερα, η εσωτερική διγλωσσία ως ορίζουσα συνθήκη, μείζον περιβάλλον του ασυνείδητου και του συνειδητού∙ οι νόμοι των «καταστάσεων διατύπωσης» και των «καταστάσεων (δια)λόγου»∙ οι λογικές της αφήγησης, του παραθέματος και του σχολίου∙ οι ιδιαιτερότητες των σωματικών (σημειωτικών ή μη) επιπτώσεων του ψυχικού, κλπ.