Το υποκείμενο της σιωπής
Από μια ορισμένη σκοπιά, το θεμελιακό παράδοξο του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου συναρτάται με το ότι εγκαλείται διαρκώς ως διαρκώς διαθέσιμος συνομιλητής:
• Ως κάτοχος κινητού τηλεφώνου – η εμβληματική εικόνα των καιρών
• Ως θεατής / ακροατής από τα ΜΜΕ
• Ως “καταναλωτής που επιλέγει” από τους μηχανισμούς διαφήμισης και μάρκετινγκ
• Ως ομιλητής-παρουσιαστής που “πουλάει καλά τον εαυτό του” στην αγορά εργασίας, στα παιχνίδια του image και του life style, της αναζήτησης σεξουαλικού και ερωτικού εταίρου, ή φίλου, ή παρέας…
• Ως “κοινή γνώμη” στη “σφυγμομετρική πολιτική”
• Ως ψηφοφόρος στην εκλογική σκηνοθεσία
• Ως “άπιστος προς προσηλυτισμό” για τους μηχανισμούς συμβολικής κυριαρχίας
• ….
Έτσι λοιπόν, ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος εγκαλείται συστηματικά, αδιάκοπα, αμείλικτα, ως φλύαρος χρήστης του εαυτού του, του άλλου και του κόσμου. Μόνο που καλείται να λειτουργήσει έτσι:
• Πρώτον, εξαναγκαστικά: Εκτός αγοράς, ΜΜΕ και κατανάλωσης, ουδεμία ύπαρξη νοείται. Και εντός αυτών, η προδιαγεγραμμένη και σκοπούμενη θέση του ανθρώπινου
όντος είναι εκείνη του αντικειμένου διαβουκόλησης.
• Δεύτερο, σε συνθήκες έκπτωσης του έγκυρου λόγου – άρα, με όρους αστείρευτου δόλου στο πλαίσιο φαντασιακών παιγνίων.
• Τρίτο, δηλώνοντας συνεχώς παρών/ούσα/όν σε παιχνίδια που τις περισσότερες φορές δεν τον αφορούν. Γιατί λέγω και «παρόν» (με ο); Ας αναλογιστούμε μια ακραία απόληξη αυτής της μηχανής: Την πίεση που ασκείται στα μικρά παιδιά για να λειτουργήσουν ως καταναλωτές, υποψήφιοι τηλεοπτικοί σταρ ή μοντέλα…
Αυτή η αδιάκοπη επικοινωνιακή παρενόχληση –ίσως η πεμπτουσία του δεσπόζοντος υποδείγματος κοινωνικού δεσμού στη σημερινή δυτική κοινωνία– οδηγεί το υποκείμενο σε μια κατάσταση, που μπορεί να “τρελάνει” το σύστημα της ψυχής του. Ας δούμε τα συστατικά της:
• Τι διακυβεύεται; Η σχέση με την ετερότητα, καίριο συστατικό για τον τρόπο ύπαρξης του ομιλούντος, σημαίνοντος σώματος, που συνιστά το ανθρώπινο υποκείμενο.
• Πρώτο επίπεδο: Αν επικοινωνεί (με τους ως άνω όρους), τότε κείται εντός κοινωνίας, πλην ο κόσμος είναι ανυπόστατος και το υποκείμενο σε θέση αντικειμένου.
• Δεύτερο επίπεδο: Αν δεν επικοινωνεί, κείται εκτός κοινωνίας, όχι απλά ως περιθωριακός ή απόβλητος, αλλά ως ανυπόστατο το ίδιο (εφόσον “είσαι εκείνο που καταναλώνεις – πράγμα, κατάσταση, εντύπωση, μηνύματα…”)
• Τρίτο επίπεδο: Αν θελήσει να εκφράσει και να διατυπώσει το ως άνω παράδοξο (“Χαμένος αν επικοινωνείς, χαμένος κι αν δεν επικοινωνείς ”), δεν βρίσκει (εύκολα, έστω), εφόσον δεν προβλέπεται,ούτε θέση λόγου ούτε κώδικαγια να το επιτελέσει στοκυρίαρχο επικοινωνιακό σύστημα.
Στο μέτρο που ο μηχανισμός αυτός λειτουργεί συνεχώς, σε βάθος χρόνου και χωρίς σημείο φυγής στον ορίζοντα, τείνει να εσωτερικεύεται και να εξωθεί στην αλλοτρίωση τουλάχιστον, στην άναρθρη οδύνη τυπικά, ίσως και στην τρέλα-τρέλα…τη σκέψη, το συναίσθημα, την έκφραση, το σύμπτωμα, την όποια υποκειμενικότητα – και την όποια υποκειμενική εγγραφή του κοινωνικού δεσμού.