Μηχανισμοί της Τέχνης, μηχανισμοί της τρέλας

  • Post category:Δοκίμια / Κείμενα
  • Reading time:Χρόνος ανάγνωσης 3 λεπ.

 IV. ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ: Ο ΤΡΕΛΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ – Ή Ο ΤΡΕΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ;

Βαν Γκογκ: Υπήρξε διαπιστωμένα τρελός – και διαπιστωμένα καλλιτέχνης.

Η στιγμή όπου η ίδια ψυχική πραγματικότητα απτά μεταγράφεται τόσο σε τρέλα όσο και σε τέχνη είναι η αποτομή του αυτιού του.

Ο Βαν Γκογκ πρώτα αποτέμνει το αυτί του στη φυσική/σωματική πραγματικότητα. Ερώτημα: Καθώς κόβει το αυτί του και το εμπιστεύεται για φύλαξη στη θεματοφύλακα της «καθαρής σεξουαλικότητας» (πόρνη), τι κόβει; Η «κυριολεκτική αλληγορία» του ευνουχισμού (αποτομή ενός μικρού πολύτιμου σωματικού στοιχείου) είναι προφανής. Οπότε, με την κίνηση αυτή αναπλάθει την εικόνα του σώματός του (=πυρήνας του Φαντασιακού) εν τοις πράγμασι: Τη μεταχειρίζεται σαν να είναι πράγμα και την τροποποιεί με φυσικά μέσα και εργαλεία (ακρωτηριασμός με ξυράφι).

Στη συνέχεια, ζωγραφίζει την αυτοπροσωπογραφία του αναμορφωμένη σε συνάρτηση με το κομμένο αυτί του, που μετατρέπεται σε επίκεντρο του πίνακα.

 

van gogh low

 

Δηλαδή, αναπλάθει τη νέα σωματική του πραγματικότητα δημιουργώντας μια αναμορφωμένη αναπαράσταση (βλέπε χαρακτηριστικά τις μη-ρεαλιστικές χρωματικές πτυχές/ σχόλια του πίνακα). Η οποία ενσωματώνεται αβίαστα (και παρά το φρικτό πραγματολογικό της υπόβαθρο) στον συμβολικό κόσμο της εικαστικής τέχνης (της εποχής του − και κάθε εποχής…). Η πρώτου βαθμού τρελή φυσική χειρονομία (αυτοακρωτηριασμός), που εγκλωβίζει τη γλώσσα της υποκειμενικότητας στο μονοδιάστατο σύμπαν της κυριολεξίας («συμβαίνει»), μεταγράφεται σε πίνακα – τουτέστιν, σε δευτέρου βαθμού, σχολιασμένη και μετουσιωμένη αναδιατύπωση της πραγματικότητας (κομμένο αυτί) με όρους μεταφοράς (και μάλιστα, αυτοσημαινόμενης/ αυτοαναφορικής μεταφοράς: «Είμαι πίνακας»).

Αλλιώς: Οι μηχανισμοί της τρέλας (παλινδρομικός εγκλωβισμός στην κυριολεξία) οδηγούν στην ανάπλαση της νοερής αυτοπροσωπογραφίας του ζωγράφου (εικόνα του σώματος) μέσω φυσικής πράξης: «Αυτό είναι το πρόσωπό μου (= Πρέπει να του λείπει κάτι/ εκείνο)». Στη συνέχεια, η τέχνη αποτυπώνει την εν λόγω εικόνα του σώματος με όρους εικαστικής ανάπλασης (πίνακας με συγκεκριμένη συμβατική μορφολογία, χρωματική σπουδή, συνθετική εγγραφή σε συγκεκριμένη εικαστική παράδοση) – δηλαδή, μέσω μιας συμβολικής χειρονομίας που ενσαρκώνει και το (μετα-επικοινωνιακό) μήνυμα «Αυτή είναι η εικόνα του προσώπου μου». Η διαφορά μεταξύ τρέλας και τέχνης είναι εδώ απτή και οξύτατη.