«Το κατά Διαβόλου ευαγγέλιο» : ομιλία Τέσης Λαζαράτου

  • Post category:Κριτικές
  • Reading time:Χρόνος ανάγνωσης 2 λεπ.

 

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: «αποχρωματίζοντας με το μαύρο του πένθους, το μαύρο της εξέγερσης» – ένα ψυχαναλυτικό σχόλιο για την ορμή του θανάτου στο «κατά διαβόλου ευαγγέλιο»

«Εάν πεθάνω αύριο, να ξέρετε ότι δολοφονήθηκα από τις ειδήσεις των 8.30» – ΣΑΡΑ ΚΕΗΝ από το θεατρικό ΨΥΧΩΣΗ

Μέσα σε περιόδους κρίσης, μας ενημερώνουν έγκυρες επιδημιολογικές μελέτες, το προσδόκιμο του χρόνου ζωής, μειώνεται δραματικά. Οι αυτοκτονίες,  κρίσιμη και προφανώς όχι η μοναδική παράμετρος αυτών των στατιστικών συμπερασμάτων, θέτουν τα σημεία στίξης σε μια αφήγηση που ποτέ δεν θα ακουστεί. Αποχρωματίζοντας με το μαύρο του πένθους, το μαύρο της εξέγερσης καταδικάζουν την αξιοπρέπεια του καημού αλλά και το ήθος της αντίστασης να μην μιληθεί ποτέ…

Εργατικά ατυχήματα οφειλόμενα σε μια παράξενη ενδημική νόσο μη-εργασίας-ελέω-κρίσης, απότοκο βαριάς ψυχοπαθολογίας κατά περίπτωση, οι απόπειρες αυτοκτονίας; Ή μήπως το έγκλημα ενός αδυσώπητου οικονομικού πολέμου; Μιας συνεχούς αιμάσσουσας σύγκρουσης που μαίνεται, μέσα στην παγκοσμιοποιημένη λαίλαπα ενός τρομοκρατικού κέρδους… Αλλιώς, η βία ως το μονοπώλιο του κράτους-κεφαλαίου που κορυφώνεται, προκειμένου να αποσβέσει τους τριγμούς, της γέννημα-θρέμμα τους, κρίσης.

Μήπως είμαστε, άραγε μπροστά σε νέες μορφές κρυστάλλωσης μιας πεπαλαιωμένης  ψυχοκοινωνικής νοσολογικής οντότητας, γνωστής σχεδόν από πάντα: της εξόντωσης ανθρώπου από άνθρωπο; Είναι άραγε ο μνημονιακός χαρακτήρας της νεόδμητης «τάξης των μελλοθανάτων» ρυθμιστής του χαρακτήρα των ανθρώπων ή μια άνευ προηγουμένου κατίσχυση του αδύνατου, του παρία, του άρρωστου, του μοναχού; Αλλιώς, εκτός από την καταστολή και δια της αυτοκαταστροφής, το έγκλημα σε βάρος της ζωής ως η ακραιφνής διατύπωση της πυρηνικής αντιφατικότητας των προοπτικών της ανάπτυξης…

Και η ευθύνη του υποκειμένου; Κρίσιμη παράμετρος που πυκνά η Αριστερά, ελαφρά τη καρδία αποσιώπησε… Προκειμένου να υπηρετήσει πιστά ένα εξωστρεφές μεν, κενό περιεχομένου δε ετοιμοπαράδοτο σύστημα σημασιών με κέντρο «το κακό είναι εκεί έξω» πλήρως εναρμονισμένο με το σταθερά, υπό κατασκευή «μαρτυρολόγιο» της. Το αποτέλεσμα σαφές και αναμφίλεκτο. Το πάσχον υποκείμενο να εκτίθεται τόσο σε ένα καταιγιστικό σύμπαν βαρβαρότητας, όσο και σε ένα ματαιωτικό υποδόριο έλλειμμα νοήματος δια της θυματοποίησης του.  «Ο χρόνος των ψυχών έχει αποκοπή από τον χρόνο της ιστορίας» μας λέει ο συγγραφέας.

Το «κατά διαβόλου ευαγγέλιο» του Νίκου Σιδέρη, με μια εγγενή παραδοξότητα που αφορά τον καίριο συνδυασμό της ψυχαναλυτικής σκέψης με την μέθοδο της πολιτικής ψυχολογίας, διαμορφώνει ως μια εξέχουσα ερμηνευτική θεωρία, μια εν τέλει πολιτική πρόταση. Που επιμένει να διανοίγει δρόμους αναστοχαστικούς και γι’ αυτό ίσως σήμερα περισσότερο παρά ποτέ, επίκαιρα ανατρεπτική! Οιονεί έτοιμη ν’ αντιπαραθέτει στην επελαύνουσα φτώχια των σημείων, τον πλούτο του συμβολικού. Επαναφέροντας στο κέντρο του ενδιαφέροντος μας, μια πιο διεισδυτική κατανόηση της κρίσης, μας προμηθεύει ένα καλειδοσκοπικό πρίσμα  επαρκές στο να αποκαλύπτει τόσο μια σημασία, όσο και το υποκείμενο της.

Η ταύτιση με το επιτιθέμενο σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, είναι πρώιμος μηχανισμός άμυνας ενός απειλημένου κι εν αμύνη, πάσχοντος υποκειμένου. Κάτω από τον αιφνιδιασμό του stress, εφορμά και τοποθετεί το υποκείμενο από την μεριά του αντιπάλου. Eκεί στην απόλυτη δικαιοδοσία της αυτοκαταστροφικότητας του, και δια της ασυνείδητης παραχώρησης του στον εχθρό  διατελεί σε διατεταγμένη υπηρεσία, φευ, υπό τις διαταγές του. Πράττει για λογαριασμό του αντιπάλου, εν αγνοία του ιδίου του εαυτού του, σε βάρος των δικών του συμφερόντων, πυκνά σε βάρος ακόμα-ακόμα και της ανάγκης για επιβίωση.

Στον καιρό του μνημονίου, κάτω από το βάρος ενός ανήμπορου θυμού και μέσα από την απειλή μιας αδέκαστης εσωτερικής κρίσης χωρίς την λυτρωτική παρουσία ενός άλλου (πρόσωπο, θεραπευτικός θεσμός, Κίνημα – άλλοτε άλλως δηλαδή συνδέσεις με απελευθερωτικό πρόταγμα),  το πάσχον υποκείμενο συμπράττει χωρίς να το ξέρει με τον αντίπαλο του. Κάτω από την εξοντωτική συνθήκη μιας αδέκαστης σκοπιμότητας και βεβαίως των φυσικών αντιπροσώπων της,  που διασώζει τα λεφτά τους κι όχι τις ζωές μας, παραπαίει. Μέσα από μια ασυνείδητη δικιά του ενοχή, πάντα εκ μεταφοράς, από άλλα βιωματικά – φαντασιωσικά πεδία, παραλύει. Αδυνατώντας να διανύσει την απόσταση από το εγκλωβισμένο ατομικό, στο μάχιμο συλλογικό,  δια της νοηματοδότησης της τραυματικής- κακοποιητικής του εμπειρίας τίθεται εν αμφιβόλω. Έωλο, ανυπεράσπιστο, έτοιμο να αποποιηθεί τον υπό διωγμό, απροϋπόθετο όρο και αυτής της ίδιας της ψυχικής καταγωγικής του ελευθερίας… παραχωρείται στην καταστροφή και μάλιστα ιδίαις δαπάναις.

Αρχαία λύπη, σύγχρονη φτώχια…

Συνελόντι ειπείν «να ποια είναι η τρομοκρατία»…

Να…

Το ήδη από πάντα ανυπόληπτο κράτος,  (αφού το κράτος και οι κάθε λογής αντιπροσωπεύσεις του είναι, σε τελευταία ανάλυση, ο μόνος τρομοκράτης) παραλαμβάνοντας την  αποσταθεροποιητική «εκκένωση» ενός ενοποιημένου κι υπερεθνικού κεφαλαίου, μετατρέπεται από εγγυητής της κοινωνικής ειρήνης (χωρίς δικαιοσύνη βέβαια αλλά αυτό υπερβαίνει το θέμα μας, σήμερα) σε επιτελάρχη του κοινωνικού πολέμου.

Το κατά διαβόλου ευαγγέλιο, αποπειράται υπέρ της ζωής, να άρει την ομηρία του αναγνώστη από την ταύτιση με τον επιτιθέμενο και να του αποδώσει, αν πέπρωται, τις ενεργές κατευθύνσεις μιας αποταύτισης από τα κυρίαρχα σημαίνοντα του κοινωνικού πολέμου, διενεργώντας και για λογαριασμό μας μια απελευθερωτική πράξη, την γραφή!